Hoe komen we van het overvolle stroomnet af? 'Bouwen, bouwen, bouwen'
REGIO - Er moet zo snel mogelijk worden gebouwd aan het stroomnet om uit de problemen te komen in Zuid-Holland. Dat zeggen de netbeheerders in een hoorzitting van de provincie over het overvolle stroomnet. De Statenleden wilden uitgelegd krijgen hoe de problemen zijn ontstaan en waar de oplossingen liggen.
Sinds afgelopen december zit het hoogspanningsnet officieel vol, doen de netbeheerders onderzoek en kunnen meer dan 11.000 grootverbruikers (scholen, appartementencomplexen, supermarkten en andere bedrijven) niet worden aangesloten op het elektriciteitsnet.
De Staten belegden daarom een hoorzitting, met onder meer de directieleden van netbeheerders Stedin, Westland Infra, Liander en Tennet. Ook hoogleraar Laurens de Vries van de TU Delft was aanwezig om uit te leggen waar de problemen precies liggen en hoe het nu verder moet.
'We proberen grip te krijgen op de problemen, maar het voelt alsof we achter een spook aanrennen dat we niet te pakken krijgen', zegt VVD-Statenlid Axel Broekhuizen, initiatiefnemer van de hoorzitting.
Wat is netcongestie ook alweer?
Netcongestie ontstaat wanneer de vraag naar elektriciteit groter is dan de capaciteit op het elektriciteitsnet. Daar is meestal sprake van op piekmomenten, bijvoorbeeld als mensen thuis komen van werk en (elektrisch) koken, de wasmachine aanzetten et cetera.
Dat zorgt voor een figuurlijke 'file' op het elektriciteitsnet, met flinke consequenties zoals stroomuitval als gevolg. Die file ontstaat dus doordat het elektriciteitsnet niet 'zwaar' genoeg is.
Aanvragen voor nieuwe aansluitingen komen zodoende nu op een wachtlijst terecht. Die wachtlijst groeit flink: inmiddels zijn er ruim 11.000 aanvragen voor een aansluiting, die niet kunnen worden ingewilligd.
Hoe zijn de problemen ontstaan?
Volgens hoogleraar De Vries heeft Nederland - zeker als je het vergelijkt met andere landen - een relatief 'licht' elektriciteitsnet. 'Het idee van ons elektriciteitsnet is dat ze de vraag moet volgen, waarbij rekening is gehouden met een groei van één à twee procent extra vraag.'
'Maar de komende 25 jaar gaat de vraag mogelijk verdrievoudigen. Dat hebben we als maatschappij niet goed zien aankomen', legt De Vries uit. 'Er was te weinig gevoel van urgentie.'
Bovendien maakten we in het verleden veel gebruik van gas. Nu willen mensen vaak sneller overstappen op bijvoorbeeld elektrisch koken of het gebruik van een warmtepomp. Het probleem daarvan is wel dat het stroomnet daar niet volledig op is toegerust.
Daar komt bovenop dat de vraag naar stroom sinds 2020 enorm is gestegen. 'Dat komt bijvoorbeeld door de groei van verduurzaming, de bouw van datacentra en de grote ambities die we hebben wat de woningbouw betreft', vertelt Frank Wester, directeur bij Tennet.
Maatwerk
Volgens Wester zal er 'altijd ruimte zijn voor kleingebruikers' zoals woningen en laadpalen voor auto's. 'Maar wat betreft de appartementencomplexen kijken we nu naar maatwerk.'
Bovendien is het moeilijk om vergunningen te krijgen om het net te verzwaren. 'Vaak is het zo dat het tien jaar duurt om verzwaringen gereed te krijgen', vertelt hoogleraar De Vries. 'Acht jaar daarvan zit in de voorbereiding.'
Wat wordt gezien als de oplossing?
'Bouwen, bouwen, bouwen', dat lijkt het devies te zijn vanuit Stedin, Liander, Westland Infra en Tennet. De enige oplossing om van de wachtlijsten af te komen, is om het elektriciteitsnet te verzwaren.
'Denk aan transformatorhuisjes en elektriciteitsstations. Het gaat om aantallen voetbalvelden die we nodig hebben aan ruimte en we zullen duizenden meters aan kabels onder de grond moeten krijgen', zei Monique Hoogwijk, directeur bij Liander.
Makkelijk is dat overigens niet. In het gebied van Liander alleen al moeten er dertig trafohuisjes en stations bij komen om het net uit te breiden. 'We zullen ook echt een goed gesprek moeten hebben met akkerbouwers, omdat verzwaarde elektriciteitskabels twintig meter diep moeten worden geboord.'
Volgens de netbeheerders is het een 'enorme opgave' die niet snel klaar is. Daarom willen zij tot het net verzwaard is het elektriciteitsgebruik 'flexibiliseren', wat inhoudt dat er meer energie buiten de pieken om moet worden gebruikt.
Kortom, er moet steeds meer aandacht komen om buiten de piek tussen 16.00 en 21.00 uur om te werken. 'Dat zal ook na de aanleg nodig blijven', zegt de netbeheerders.
Volgens Maya van der Steenhoven, kwartiermaker energietransitie, moeten vraag en aanbod van elektriciteit dichter bij elkaar worden gebracht. Ze pleitte voor 'energiehubs' op bedrijventerreinen, zodat ondernemers zelf opgewekte energie kunnen verdelen.
'De provincie is op dit moment de meest stabiele overheid, in een tijd waarin het Rijk wisselend beleid voert',zegt Van Der Steenhoven.
'We kunnen geen stilstand gebruiken, zorg dus dat regionale oplossingen wel doorgang kunnen vinden', zei ze tegen de Statenleden.
Waar lopen de netbeheerders tegenaan?
Volgens de netbeheerders en de wetenschappers is de beste oplossing echter het uitbreiden van het elektriciteitsnet. Het liefst gebeurt dat zo snel mogelijk, maar dan moet volgens Tennet, Stedin, Liander en Westland Infra wel een aantal zaken veranderen.
'Het krijgen van een vergunning is voor ons het meest onvoorspelbaar', legt Tennet-directeur Wester uit. Hij hoopt dat de provincie meer regie pakt als het gaat om de uitbreiding van het elektriciteitsnet in Zuid-Holland.
'Verschillende belangen'
'Op gemeentelijk niveau zie je vaak verschillende belangen. Iedereen kijkt dan naar elkaar, dat kost tijd', zegt Wester. 'Het kan helpen als de provincie hierbij meer regie pakt, om alle betrokkenen mee te nemen in zo'n proces. Deze trajecten worden dan slimmer, sneller en voorspelbaarder.'
Maarten Bijl, directeur van Stedin, vult aan: 'We zien soms dat een provinciale weg solo wordt vervangen, zonder dat er rekening wordt gehouden met andere opgaven. Pas dat aan en kijk ook naar gemeenten die het ingewikkeld vinden om keuzes te maken', besluit hij.
